Thứ Năm, 28 tháng 6, 2007

con gà con gả con ga

CON GÀ CON GẢ CON GA

Tạp văn của Hồ Tĩnh Tâm


Thú nuôi gà nòi, thú đá gà nòi là thú vui dân gian dân dã. Từ đá gà đòn đến đá gà cựa, hết thảy đều là nghệ thuật. Cũng như đua bò, chọi trâu, đá chim, đá cá, đá gà hấp dẫn từ người già tới trẻ con. Công phu đến độ, nhưng mang tiếng cũng cùng mình.

HAI BIA ĐÚC GÀ
Tôi không thuộc đám đệ tử thần kê, nhưng lại mê coi chọi gà từ nhỏ. Lúc sống ở Long Hồ, tôi may mắn được làm quen với ông Hai Bia, một người đúc gà nòi nổi tiếng ở Phước Hậu. Bấy giờ tôi có con mái nòi, giống Trà Cú, sắc lông xanh đen, lưng dốc, hai chân nghịch màu, cặp mắt linh lợi, sắc lạnh; rất dữ đòn. Hai Bia suốt tuần lễ, ngày nào cũng gạ gẩm tôi xin mua, xin đổi. Tuy không biết đúc gà, nhưng chừng nào tôi mới chịu mất con gà đó. Tôi đã tận mắt thấy nó xù lông, xòe cánh, nghênh đầu với rắn hổ. Con rắn lớn cỡ ký rưỡi, ngóc đầu cao cả hai gang tay, quơ qua quơ lại. Con gà đứng tấn, lắc đầu gườm rắn, bộ dạng hùng dũng như tướng soái. Tôi dùng cây phang chết con rắn, vậy mà con gà vẫn cứ đập cánh nhảy vào, nhè đầu rắn mổ lia mổ lịa. Lần khác, tôi thấy nó đá nhau với diều hâu, quyết không để bầy con bị quắp mất. Con gà con điểu đập cánh quần nhau, bụi bay mù đất. Trẻ con hai ba tuổi xóm tôi rất sợ con gà này, bởi chúng nhiều lần bị con gà rượt đá; nhiều đứa vừa chạy vừa khóc toáng lên inh ỏi.
Tôi biết, chó giống cha gà giống mẹ, bởi vậy Hai Bia mới đeo dính tôi cả tuần lễ. Nhưng muốn đúc ra gà dữ, gà chiến, còn cần phải có trống nòi tốt, trống từng thắng độ nhiều lần. Con trống phải có hình giọt mưa, hay hình đòn cân, mỏ ngắn, chắc khỏe, mắt sâu, mặt linh lợi, mồng trích, cổ to, lông đuôi dài, cẳng vuông, vảy no đều, cựa hình đao dựng, nếu hai bên khác màu như nhật nguyệt thì càng tốt. Tất nhiên còn phải xem lưỡi, xem mồng, xem bước đi, xem tướng ngủ, nghe tiếng tục mái mới quyết được.
Dụ mãi không xong, Hai Bia mời tôi tới nhà chơi. Trời ạ, ổng nuôi gà cả dãy chuồng xây bằng gạch. Mỗi chuồng chỉ một con trống. Đủ cả ó, ô, điều, chuối, nhạn, xám… đủ mạng kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Chỉ vào con ngũ sắc, Hai Bia nói: “Gà Tử Mị, linh kê đó nghen. Ban đêm nó nằm xoãi chân, xoãi cánh dưới đất, trông như gà chết. Nó gáy nghe khào khào như nghẹt họng, mùi hôi không chịu nổi. Thứ này không kỵ mạng với bất cứ giống gà nào.”. Rồi Hai Bia nói thật, rằng ông đúc gà để bán; tận dưới U Minh, tận ngoài Trung còn tìm đến để mua. Nếu có được con mái nòi dị tướng dị tính của tôi, cầm chắc ông hốt bạc triệu.
Vậy là tôi xiêu lòng. Đổi lại, tôi được bệ về nhà con điều đỏ như lửa.

GÀ CẦU BÀ ĐIỀU
Năm 1988, tôi tới nhà văn hóa thị xã tập bài hát mới sáng tác cho ca sĩ Mai Linh, thấy họa sĩ Tín Đức đang lúi húi vẽ bức tranh gà lớn cỡ hai mét vuông. Hỏi thì anh nói: “Năm nay phòng văn hóa cho thị xã mở trường gà, đá Hội”. Tôi nói “gà nào hay bằng gà Cao Lãnh”. Tín Đức lắc đầu: “Tiêu giống Cao Lãnh rồi, do họ cho đạp mái không kỹ. Nào là cận huyết, nào là trống tơ cản mái. Giờ phải nói tới gà cầu Bà Điều của phường một thị xã. Nơi này gà đòn cân cũng dữ, gà giọt nước cũng dữ”. Từ đó tôi bắt đầu để ý tới giống gà nòi danh tiếng của Vĩnh Long.
Dễ thôi, bên chái nhà anh Hiển kế vách với tôi, thỉnh thoảng dân thị xã vẫn ẵm gà vào xổ, vào đá lén. Gà mặt chữ điền bặm trợn có, gà mặt nguyệt thanh tú có. Nhìn kỹ, thấy con thì cựa Giao Chỉ, con thì cựa Đao Độc, Con thì cựa Đao Dựng. Vảy đủ loại. Từ vảy dâu săn, vảy qui, vảy vấn sáo, vảy độ tiền, vảy nước, đến vảy án thiên, tam tài án thiên, vảy phủ địa, vảy hàm long, vảy hổ đầu… Con có cú sỏ, ra đòn tống mạnh như búa bổ. Con có cú tạt mé, đá xóc địch kê bể mặt, đui tròng. Con lại cất mình bay bổng, xạ song đao mạnh hồ sét giật. Rồi thì vĩa tối, vĩa sáng. Rồi thì hồi mã thương. Gà cầu Bà Điều oai danh không thể tưởng. Có người thề bán mạng với tôi, rằng tướng Cao Kỳ từng vi hành tới đây, trực tuyển trống nòi đem thi thố tận xứ Ma Li.

TRĂM MÁNH GIAN HÙNG
Hà Nội sau giải phóng, Tết nào cũng mở sới gà. Nhiều nhất là ở vườn Bách Thảo, ở gò Đống Đa. Chủ yếu đá gà đòn. Thuở ấy tôi mê coi tới mức bỏ cơm nhà. Buổi trưa gặm ổ bánh mì năm xu, mãi mê với đòn công, đòn thế của từng con gà chọi. Rồi đánh đu theo xe điện, qua Đồng Xuân, ngang Bờ Hồ, về phố Huế. Nghe chuông xe điện leng keng, cứ tưởng tiếng người hô buông, hô thả.
Khi gặp Hai Bia, tôi mới biết trăm mánh gian hùng, khi trường gà tỉ thí.
Có người chuốt móng đầu ngón tay trỏ, nhọn hoăn hoắt như đầu lưỡi đao. Khi thả gà thì gian manh tấn tới, dùng ngón tay ấy đâm bầu diều thần kê địch thủ. Lỡ bị phát hiện thì ra lời xin lỗi. Có người tẩm diêm tiêu vào hột cơm, tìm cách nhử gà địch thủ mổ ăn, kỳ cho nó đau đường ruột, chưa đá đã lăn đùng thua cuộc. Rồi thì coi mạng gà, để lựa ngày, lựa giờ mà đá. Nhạn ăn Xám. Xám ăn Ó. Ó ăn Ô. Ô ăn Điều. Điều ăn Nhạn. Họ tính mạng ngũ hành theo lịch mặt trăng. Tất nhiên phải coi chậu chân gà, đếm vảy ngón nội, ngón ngoại, ngón chúa, ngón thới của từng con. Mấy thứ cựa sừng trâu, cựa xóc đế, cựa xuội, kể như gà đồ bỏ. Khi đúc gà, phải lựa trống nòi trên hai tuổi; trống mái phải khác máu tanh lòng, cấm kỵ cùng dòng đồng huyết. Dân gian có câu, trống tơ cản mái; không ai cho gà đang tuổi tranh hùng đạp mái. Khi con mái lâm bồn ấp trứng, có người đặt ổ trứng trên miệng lu, trong lu nuôi hổ lửa; hòng lấy hơi khè nọc rắn, đúc đặng thần linh cho con gà dữ. Có người khi cáp độ, còn tẩm độc cựa gà.
Từ cờ gian bạc lận, thiên hạ bày ra đá gà chồng cựa sắt. Dài cả tấc chứ không ít. Có con nhảy lên búng cựa, đâm lủng ngực trẻ con ngất xỉu. Đá kiểu này năm ăn năm thua, đâu còn biết gà hay gà dở. Dân ăn ké hô ba, hô bốn, hô năm. Ấy là kiểu Triều Châu Cảo Hấu, ăn ké theo nhang, nước trường gà. Người lành, muốn tham gia đấu trường gà Hội, phải nhọc sức với con chiến nòi để quần kê đáng mặt.
Trăm mánh gian hùng, rồi cuối cùng mạt vận khi nào không biết. Đá gà gà đá, chuyện muôn thuở của trăm mánh trường kê.

CON GẢ CON GA
Hai Bia không đá gà, nhưng om bóp, dầm chân, vô nghệ, ngón nào ông cũng cao tay, thiện nghệ. Tôi tận mắt thấy ông cho gà uống nước khuya, rồi quần sương khi hửng sáng. Gà uống nước khuya nhằm luyện cho cần cổ to ra. Gà quần sương nhằm tăng thêm dũng khí, dũng lực. Hai Bia còn nhọc công tung gà lên cao luyện cánh. Cả cách hớt lông đuôi cũng kỳ công từng nhát kéo. Lại còn xổ gà, chạy lồng, và vỗ hen khi gà lâm trận. Nhìn cách ông dùng miệng hút máu bầm, hút nhớt rãi từ trong miệng con gà, tôi biết ông yêu nghề tới tận cùng máu thịt.
Lăn lóc mấy năm trời ở Long Hồ, tôi ngộ ra Hai Bia yêu gà bằng tâm bằng đức. Nhưng trời ạ, con gà con gả con ga, dẫu là gà cầu Bà Điều xứ Vĩnh, thì rốt cùng cũng chỉ là gà trên trường đấu, trong bồ gà cho người ta bắt xác. Thú đá gà cũng như thú đá chim, đá cá, cũng như thú tạo dáng bon sai, tạo hòn non bộ; đừng ai hỏi cắc cớ Hai Bia đúc gà để làm gì. Lỡ như ổng có đúc gà cáp độ, ắt có luật pháp công minh thăm hỏi tận nhà. Còn đá gà, từ xưa tới nay vẫn là nghệ thuật, vẫn là hồn dân dã muôn năm.
Ước gì tôi có được con linh kê ngũ sắc!

H.T.T.

Không có nhận xét nào: